Symboliczny grób w miejscu śmierci

III Rajd Śladami mjr Antoniego Żubryda, dowódcy antykomunistycznego oddziału partyzanckiego Narodowych Sił Zbrojnych, działającego między innymi na terenie powiatu brzozowskiego.

Z gajówki wyruszyli w głąb lasu w Malinówce. Tam czuli się bezpieczni, niewidoczni dla ścigających ich przedstawicieli ludowej władzy. Mieli najprawdopodobniej przebyć ostatnią partyzancką wyprawę. Szli z myślą, że po sforsowaniu zarośli przetransportowani zostaną na Zachód. Z konkretnych państw w grę wchodziła Austria.

Janina i Antoni Żubrydowie mieli rozpocząć nowe życie. Nie balansować na krawędzi, a cieszyć się każdym kolejnym dniem. Wolni od prześladowań, w warunkach zapewniających godziwą egzystencję. Po wojennych doświadczeniach, a następnie walkach z narzuconym Polsce komunistycznym systemem, w powrocie do normalności pomóc miał im jeden z żołnierzy batalionu Żubryda, Jerzy Vaulin. Wyczerpani dotychczasowym trybem życia, wymagającym poświęcenia i czujności, zaufali towarzyszowi broni, nie wnikając szczegółowo w jego zamiary. Ich spokoju nie zmącił nawet fakt, że prowadzeni byli osobno. Uwierzyli, że to dla bezpieczeństwa i ułatwienia marszu. Vaulin poszedł najpierw z Antonim, a następnie z Janiną. Mniej więcej w połowie trasy, w bok od głównego szlaku, strzelał do każdego z nich. Zabił ich ten, który rzekomo miał chronić. Vaulin okazał się agentem Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, wprowadzonym do oddziału w celu zgładzenia dowódcy oddziału, majora Antoniego Żubryda. Zadanie zrealizował 24 października 1946 roku.

W miejscu, gdzie doszło do egzekucji wbudowano tablicę z napisem "W tym miejscu 24.10.1946 roku, z ręki Jerzego Vaulina, agenta UBP, zginęli Antoni Żubryd i jego żona Janina". Odsłonięto ją na zakończenie III Rajdu Szlakami Żołnierzy Wyklętych Samodzielnego Batalionu Operacyjnego Narodowych Sił Zbrojnych mjr Antoniego Żubryda "Zucha", który odbył się w dniach 26-28 października na trasie: Bircza - Witryłów - Brzozów. W uroczystościach wzięli udział między innymi: Janusz Niemiec - syn Antoniego Żubryda, Zbigniew Kuraś - syn Józefa Kurasia - dowódcy oddziału antykomunistycznego podziemia na Podhalu, Piotr Babinetz - Poseł na Sejm RP, Adam Śnieżek - Poseł na Sejm III i VI kadencji, Henryk Kozik - Przewodniczący Rady Powiatu w Brzozowie, główny inicjator i fundator symbolicznej mogiły Antoniego i Janiny Żubrydów, przedstawiciele Związku Strzeleckiego Rzeczpospolitej z Brzozowa oraz Strzelcy z Łodzi, Gdańska i Helu, przedstawiciele oddziału Zbigniewa Kurasia na Podhalu. Rajdowi patronowali: Zuzanna Kurtyka, Starostwo Powiatowe w Brzozowie i Klub Gazety Polskiej w Brzozowie. Organizatorem Rajdu był Komitet Założycielski Związku Strzeleckiego Rzeczypospolitej oraz Fundacja Strzelecka.

- Do tej pory antykomunistyczną działalność Antoniego Żubryda w latach 1945-1946 oraz jego tragiczną śmierć upamiętniał krzyż usytuowany na skraju lasu w Malinówce. Postanowiliśmy jednak wskazać rzeczywiste miejsce jego śmierci. Myślę, że to będzie skuteczniej przemawiać do wyobraźni wszystkich, którzy tędy przejdą lub specjalnie odwiedzą symboliczny grób Żubrydów. Przyjmijmy, że to lekcja historii w terenie. Przejście ostatnią drogą Żubrydów pokaże między innymi w jakich warunkach walczyli partyzanci z komunistyczną władzą i jaką cenę za nią płacili - powiedział Henryk Kozik - Przewodniczący Rady Powiatu w Brzozowie i fundator pomnika.

- To dla mnie ogromny zaszczyt pełnić patronat honorowy nad rajdem poświęconym pamięci jednego z oddziałów Żołnierzy Wyklętych. Przywracanie Ich do istnienia w zbiorowej pamięci narodu polskiego było misją życia mojego męża. Dziś, kiedy nie ma go już wśród nas, staram się wspierać tak jak mogę ludzi, którzy ją kontynuują - napisała do uczestników Rajdu Zuzanna Kurtyka - żona Śp. Janusza Kurtyki - Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, który zginął w katastrofie smoleńskiej.

Sebastian Czech